Petrus Blesensis, Epistulae, 10

1	[ARGUMENTUM.---Graviter queritur a rege Siciliae adolescentulo ad Ecclesiae Agrigentinae episcopatum evectum hominem prorsus inidoneum: simulque ostendit capellani, ad quem scribit, officio incumbere, de hoc lapsu regem non semel tantum, sed etiam secundo et tertio serio commonefacere.] Diu est quod rumor insonuit et publice iam crebrescit, bnf14764.9 quod dominus tuus rex Siciliae [Malo certe animo in regem Francorum epistolam hanc detorsit audaculus aliquis, ut docte adnotavit Busaeus. Etenim editi omnes et maxima pars mss. codicum legunt rex Siciliae, vel rex Siculus, ut Sorb. 1 et 2; Vict. 1 et 2; For., Ful., Vall., Hard., etc., sicut et Vaticanum exemplar ms. et alia apud eumdem Busaeum. Sane quidam, ut Laun. et Maz. 1 habent: «Rex Francorum,» etc. «cum comite Claromontensi in ruinam Bituricensis Ecclesiae coniuravit.» Sed inepte et ignoranter primi istius amanuensis errorem secutos esse manifestissimum est. Quomodo enim regi Francorum haec convenirent, ubi ait, regem adolescentem ignobilium consilia proditoria praetulisse Domino Salernitano et comiti Avellini avunculis suis? An Ludovico VII, regi Francorum, qui iam senex, nec Salernitanum archiepiscopum nec comitem Avellini noverat? Haec autem omnia de Guillelmo II, Siciliae rege, dici huius temporis historici loquuntur. Sed rem clarius exponit auctor Siculus abbas Rocchus Pyrrhus, qui res patriae suae accurate descripsit. Ait enim in notit. Ecclesiae Agrigentinae Gentilem Agrigentinum episcopum, cum adversus Richardum electum Syracusanum, qui archiepiscopatum Panormitanum quem ipse ambiebat, multos sollicitasset curiales, Stephano Perticensi, regis consanguineo, in archiepiscopum electo, ipsum Gentilem cum pluribus aulicis in vincula coniectum. Eo tempore Guillelmum regem in Ecclesiam Agrigentinam intrudendum fratrem comitis Loricelli regis consobrini maxime curavisse. Verum paulo post cum Stephanus dignitati renuntiasset Siciliaeque valedixisset, rebus compositis Gentilem e carcere eductum, pristinaeque dignitati restitutum, cum pluribus aliis inter regios familiares et curiae consulares institutum fuisse. Porro notandum est eumdem Rocchum Pyrrhum errasse, ubi ait epistolam hanc scriptam Richardo Syracusano electo, cum in omnibus tam editis quam mss. exemplaribus huius epistolae titulus sit G. capellano.] salutis suae, et paternae traditionis oblitus, cum comite Lorocelli [Robertum regis Guillelmi II consanguineum, de quo sic Fazellus: «Erant eo tempore inter proceres Robertus, comes Loricelli, regis consobrinus,» etc. Hunc opinor esse quem inter comestabulos Siciliae nominat Rocchus Pyrrhus hoc modo: «Comes Loricelli nepos regis Rogerii aut Guillelmi II ex Beltrano.»] in ruinam et desolationem Agrigentinae Ecclesiae coniuravit. Intendit episcopare fratrem comitis, et ipsum reclamante capitulo violenter intrudit.
2	Tu vero cum scias eum statuam esse, et truncum inutilem, miror quod non ascendis ex adverso, et te pro domo Israel non oppobnf2607.6 vnis [Ezech. 13.]. Infelix ego homo, cur non habeo copiam illius comitis, ut aliquid persuadeam homini inhumano? Annuntiarem impio impietatem suam, et, si non lucrifacerem eum Deo, perfecte saltem partes evangelizantis implerem.
3	Zelus domus tuae, Deus, comedit me [Psal. 68.]. Tabescere me fecit zelus tuus, quia obliti sunt verba tua inimici tui [Psal. 118.]. Vere obliti; verbum enim tuum est, Domine: Domus mea, domus orationis, non intrusionis, vocabitur [Isa. 6, Matth. 21.]. Domum tuam, Domine, decet sanctitudo [Psal. 92.], non intrusio. Respice, Domine, in faciem testamenti tui [Psal. 73.]. Zelare honorem et decorem domus tuae, et locum habitationis gloriae tuae [Psal. 25.]: non irruat in eam immundus et incircumcisus [Isa. 25.]. Consoleris Ecclesiam, quae in conculcationem data est, et dicas ei: Noli timere, filia Sion [Ioan. 12.]. civitas Hierusalem, noli flere [Luc. 7.]. Gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei [Psal. 6.]. Gloriam illorum humiliabo, qui te humiliant et confundunt; ponam te in superbiam saeculorum [Isa. 60.]. O detestanda operatio! o adolescentia deploranda!
4	Filius Ecclesiae quare se erigit contra matrem? cur abiecit consilium pietatis, et abiit in concilio hab707.12 v impiorum? [Psal. I.] in una die peribunt cogitationes eorum [Psal. 145.]; consilium autem Domini manet in aeternum [Psal. 32.].
5	Vae terrae, cuius rex puer est [Eccle. 10.]. Doleo, quod inter primitias dominationis suae, et in recentia unctionis regiae hoc praesumit. Virtus equidem consecrationis ab huiusmodi violentiis eum utinam temperasset! magna enim est huius efficacia sacramenti. Nam de David, postquam a Samuele unctus est, Scriptura testatur [I Reg. 16.], quod directus est Spiritus Domini in David a die illa, et in reliquum.
6	Saul quoque die illa, qua olei lenticula a Samuele perfusus est [Reg. 10.], mutatus est in virum alium, et insiliente in eum Spiritu Domini, cum accessisset ad cuneum prophetarum, cum eis prophetare incepit. Caiphas, qui in illo consistorio, ubi de morte Domini agebatur, sententiam protulit, dicens: Expedit quod unus moriatur pro populo, sicut ait Evangelista [Ioan. 11.], hoc a semetipso non dixit, sed cum esset pontifex anni illius prophetavit.
7	Verum nec virtus unctionis, nec religiosorum crebra exhortatio, nec Dei timor, nec Ecclesiae reverentia, nec suae famae dispendium, nec exemplum paternae mansuetudinis [Quid per paternam illam mansuetudinem intelligat Petrus noster non video. Etenim nullus est historicorum huius temporis, qui pravos mores Guillelmi I regis Siciliae patris istius Guillelmi non detestetur; et eum idcirco Malum appellatum fuisse, filium vero Bonum asserat. Sic enim post Falcandum scriptorem coaetaneum Fazellus de eo loquitur: «Guillelmus I fuit ingenio solerti, et militia strenuus; cupiditate vero et avaritia simul et credulitate nulli secundus.» Rocchus Pyrrhus in Chronologia regum Siciliae, ubi de eo agit: «Cui cognomen Mali dederunt mores.» Nisi forte dicamus rebus in regno post mortem ipsius turbatis eum a subditis suis, qui vitiorum eius, ut saepe solet, obliti fuerant, desideratum esse, ut testatur ipsemet Fazellus.] a sua pertinacia hunc refletunt. Duorum mihi nomina expressisti, qui familiares et domestici eius sunt, quorum amicitias, licet ignobiles sint mente et genere, gratantissime acceptavit; hi ipsum in hanc temeritatem excitant et incendunt.
8	Sed certe inimici hominis domestici eius [Mich. 7.]. Proditoria istorum consilia praetulit inconsultissimus adolescens domino Salernitano [Hic est Romualdus archiepiscopus Salernitanus, summo loco natus, vir doctus, et prudentia clarus: qui inter primos Guillelmi II consiliarios et regni administros recensetur ab historicis. De eo sic Rocchus Pyrrhus, dum regum Siciliae vices gerentes enumerat: «Romualdus Guarna archiepiscopus Salernitanus una cum regina Margarita ob Guillelmi II infantiam.» Habetur et inter eruditos sui saeculi scriptores. Et Romualdi ab ipsis mundi primordiis ad sua usque tempora Chron. saepe citat Baron. in Ann. Subscripsit concilio generali Lateranensi primo sub Alexandro III anno 1180. Ad eum etiam plures epistolas scripsit Alexander III, quae habentur in decretalibus. Obiit anno 1182, postquam Ecclesiae Salernitanae annis 27 praefuisset.], et comiti Avelini [Erat hic Rogerius, Guillelmi I consanguineus, ait Fazellus Dec. 2, l. VII, c. 4, post Falcandum, qui narrans coniurationem a proceribus in Guillelmum I regem factam, ex quibus erat idem Rogerius, de iis quae post detectam coniurationem acta sunt, ita loquitur: «Alii fere omnes ad galeas producti, regni terminos exierunt. Pepercit autem rex consanguineo suo Rogerio comiti Avellini, quod in aliis crimen atrocissimum iudicabat, in eo putans ob aetatis lubricum errorem debere non facinus appellari; simulque prece motus et lacrymis Adeliciae consobrinae suae eiusdem comitis aviae, quae, cum alium haeredem superstitem non haberet, nepotem suum tenerrime diligebat.» Post mortem vero Guillelmi I inter primores regni consiliarios a Margarita regina matre Guillelmi II infantis assumptus est.] avunculis suis, quorum fidem et prudentiam necessitas regis frequenter experta est, qui dedecus pueri sua morte redimerent; nec regni humiliationi usque ad effusionem sanguinis et perpetuitatem exsilii consentirent.
9	Sed populi peccatis exigentibus, elongavit a se amicos et proximos, incedensque per viam Roboam consilium venerandae maturitatis abiecit [III Reg. 12.]. Porro honorem sponsae suae zelabit Dominus, et malos male perdens retribuet abundanter facientibus superbiam [Psal. 30.].
10	Et quia ille miserabilis adolescens in thesauros Ecclesiae consilio malignorum manus rapaces iniecit, vereor ne in eum Dominus excandescat, et eveniat quod dicit Iob: Thesauros, inquit, quos devoravit impius, evomet, et de ventre e us extrahet illos Deus. Luet quae fecit omnia, nec tamen consumetur [Iob. 20.]. Non decebat eum manus laicas ad sacra porrigere. Frequenter debueras ei suggessisse qualiter Oza fuit percussus a Domino, eo quod in arcam Domini manus, devote quidem, sed indigne porrexerit [II Reg. 6.]. Qualiter temporibus Iasonis, ille perpetuus hab707.13 r ignis, qui a tempore Ieremiae usque ad Nehemiam duraverat, exstinctus est, eo quod Antiochus occasione Iasonis ad sacerdotalia manum misit [II Mach. 1.]. Qualiter regnum Balthazar a Persis occupatum est, et vastatum indicio bnf16714.14 manus ultricis et scribentis, Mane, Thecel, Phares [Dan. 5.], eo quod vasa Domini in convivio profanasset. His et similibus eum deterrere debueras, sed alligatum est verbum Domini in ore tuo [Clericis curialibus, qui principum et magnatum peccata dissimulant, aptari potest proverbium: Canis ante offam. De quibus Scriptura: Canes muti non valentes latrare (Isai LVI), quia diligunt munera, sequuntur retributiones.], nec moveris super contritione Ioseph.
11	Times hominem, nec te zelus Domini aut Ecclesiae tangit afflictio. Porro testimonio Iob: Qui timet pruinam, veniet super eum nix [Iob. 6.]. Gloriosum est cuilibet Christiano, si affligatur, dummodo non sit turpis, sed in Christo commendabilis afflictionis occasio. Nemo, inquit Petrus apostolus, patiatur ut fur [I Petr. 4.] sed si benefacientes et benedicentes sustinetis, haec est gratia apud Deum.
12	Ideo ibant apostoli gaudentes a conspectu concilii, quia digni habebantur pro Christi nomine contumeliam pati [Act. 5.]. Si exhortationem tuam contemptui habet, ipse contemptus tibi cedet ad gloriam. Lampas, ait Iob, contempta apud cogitationes principum, parata erit ad tempus statutum [Iob. 12.]. Et quod est tempus illud, nisi tempus, de quo dicitur: Cum accepero tempus, ego iustitias iudicabo [Psal. 74.]? Unum noveris, si non annuntiaveris impio impietatem suam, ipse in impietate sua morietur, et eius anima de tuis manibus requiretur [Ezech. 3.]. Ovis tua est, et in periculum tuum ipsius custodiam suscepisti.
13	Vide ne alios imiteris, qui lac et lanam quaerunt in ovibus, non salutem. Periculosum est tibi, si in tonsoris officium convertas ministerium pastorale. Tondet Absalon oves suas et fratrem suum interficit [II Reg. 13.]; sic animam proximi sui praelatus mortificat, dum eo enormiter delinquente, aut tacet, aut dissimulat, aut consentit, ut inde emolumentum temporale percipiat.
14	Indubitanter quidem scio, quod si orasses instantius, perorasses, et ab hac inhumana tyrannide hominem avertisses. Diffusa est enim gratia in labiis tuis [Psal. 44.], vivusque est efficax sermo tuus, imo Domini, et penetrabilior omni gladio ancipiti [Hebr. 4.]. Hic est vomer ille aratorius, quo Samgar sexcentos Philistaeos occidit [Iud. 3.]; mandibula asini, qua Samson mille de suis hostibus interfecit [Iud. 15.]; clavus Iahel [Iud. 4.]; pugio Phinees [Num. 25.]; gladius Gedeonis [Iud. 7.]. Quod si ex corde ageres causam Christi, daret voci tuae vocem virtutis, atque voluntaria oris tui beneplacita faciens, cor regis ad tuum verteret arbitrium ille, in cuius manu corda sunt regum [Prov. 21.]. Non enim, sicut dicit Dominus, vos estis, qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri, qui loquitur in vobis [Matth. 10.]; ipse est, qui dat verbum hab707.13 v evangelizantibus virtute multa.
15	Ipse est, qui tibi opportune astaret, si importune et bnf2607.7 r frequenter instares.
16	Habet tuarum continentia litterarum, quod ipsum primo blande et amicabiliter convenisti: ipse autem respondit, se non esse in culpa, sed comitem Lorocelli; cum vero eumdem iterum convenisses, te, sicut asseris, reputavit insanum: ideo ori tuo imposuisti silentium, proprioque ipsum arbitrio dimisisti. Quod primo usus es blanditiis, prudentiae ascribo; non enim litibus exasperandi sunt bnf14764.10 principes, sed temperatius corrigendi, sicut Paulus apostolus ad Timotheum scribens: Servum, inquit, Domini non oportet litigare, sed ad omnes mansuetum esse, et patientem, corripientem cum modestia eos, qui resistunt veritati [II Tim. 2.]. Sed qui semel, et secundo verbum exhortationis proposueras, eamdem exhortationem debueras tertiasse [Id est tertio admonere. Vid. Columella.]: forte aliquid elucaciae contulisset numerus trinitatis.
17	Goliath in tertio lapide prostratus est [I Reg. 17.]. Moyses magos Pharaonis in signo tertio superavit [Exod. 8.]. Doleo, quod ad excusandas excusationes in peccatis culpam suam transfundit in alium, quum eum humiliter confiteri et devote corrigere oportebat.
18	Graviter offenditur Deus, cum quis propriam malitiam dissimulando, eam ministerio prosequitur alieno, scriptum est enim, manus in manu non erit innocens malus [Prov. 11.] [Sic restitui hoc ultimum verbum: nam antea habebatur manus, sed librariorum, opinor, vitio. Ita enim legunt exemplaria omnia et consentit vulgata lectio. Hebraica etiam versio: Manus ad manum non erit impunis malus. Clarius Chaldaica: Qui extendit manum suam contra socium suum non erit innoxius a malo. Sic et Syriaca: LXX vero χειρὶ χεῖρας ἐμβαλὼν ἀδίκως ωὐκ ἀτιμώρητος ἔσται, hoc est, Manuimanus iniiciens iniuste non erit impunitus. Cui conformis est S. Hieronymus, lib. III, contra Ruffin.: «Manus inferens iniuste non erit impunitus.]. Sic dicebat Saul de David: Non sit manus mea in eum, sed sit super eum manus Philistinorum. [I Reg. 18.] Sic Iudaei linguis crucifigentes Dominum, dicentes tamen: Non licet nobis interficere quemquam [Ioan. 18.], tradebant eum occidendum militibus, ut ab eis culpa in alios transferretur. Quod insanum te reputat, non mirare; non est mirum, si insanus alios existimet insanire. Certe cum quidam filius prophetarum venisset et inunxisset Iehu in regem, quaesierunt alii dicentes: Ad quid venit insanus iste ad te? [IV Reg. 9.] sic apud eos, quorum interiores oculi ambitione, vel invidia excaecantur, vilescit sermo Dominicus, et verba vitae aedificativa vesaniae ascribuntur.
19	Scio quid Dominus tuus somniet, quid affectet in hac erectione sui Dagon, in hac intrusione tyrannica. Utinam maturius saperet et intelligeret, utinam prudentius inter spiritualia et mundana discerneret; peremptorium enim est in principe, vel auram odorare munerum, vel favorem quaerere personarum! Teste siquidem propheta: In quorum manibus iniquitates sunt, dextera eorum repleta est muneribus [Psal. 25.]; transibunt vero iniquitates in poenam, et munera in dolorem; quia testimonio Iob: Ignis devorabit tabernaculum eorum, qui munera libenter accipiunt. [Iob. 15.] Benedictus autem Dominus, hab707.14 r qui regem Anglorum Henricum a talibus hactenus conservavit innoxium.
20	Manus enim suas excussit ab omni munere; nec in praelatis Ecclesiae promovendis ipsum unquam reflectere potuit, vel muneris oblatio, vel gratia personalis: ideo magnificavit eum Dominus in conspectu regum [Eccli. 45.], et iuxta nomen magnorum, qui sunt in terra, thezaurisavit super eum gloriam et honorem [Eccli. 15.]. Bene valeas, amice charissime, et inceptae correptioni diligenter insistas, donec dominus tuus ab invio erroris sui in viam iustitiae revertatur.